Hãy định hướng tương lai cho chính mình
Nếu cuộc đời là một dòng chảy, tôi sẽ biết chảy đúng cách hoặc biết gìm mình đứng lại nhưng không chấp nhận mình bị cuốn trôi…. Đó là câu cói được nhiều sinh viên bình luận và tán đồng nhất trong buổi trò chuyện về “Hiểu chính mình và định hướng tương lai” khi tôi là diễn giả… Không ít bạn trẻ ngày nay cứ đánh đu với tương lai của mình khi không hiểu mình là ai và cũng chẳng buồn để phấn đấu và nỗ lực. Một trong những cái yếu nổi bật đó là thiếu hẳn sự tự tin và sự tập trung cao cho một mục tiêu… nên không ít bạn trẻ cứ chơi vơi, chới với hay nhảy cóc một cách rất “hồn nhiên”
Có thể nói tự tin về chính mình là một thách thứ khá đặc biệt trong cuộc sống. Không ít người hoài nghi về vấn đề tự tin hay tự kiêu vì ranh giới giữa hai thuật ngữ lại khá gần nhau. Thế nhưng nếu đặt vào cái nhìn và hơi thở của bạn trẻ thì tự tin lại rất cần trong cuộc sống dù rằng ở một góc nhìn nào đó tự tin rất dễ trở thành tự kiêu. Giới trẻ là những chủ thể rất nhanh nhạy với thời cuộc và việc thể hiện mình một cách mạnh dạn – tự tin là điều hoàn toàn nên làm. Thế nhưng sẽ không thể gọi là thể hiện đúng cách nếu như những bạn trẻ không tự trả lời được câu hỏi: “tôi là ai”. Thực tế cho thấy việc thể hiện tôi là ai sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc xác định được khả năng của mình, thực lực của mình. Không những thế đó còn là những yếu tố rất quan trọng có liên quan đến phẩm chất nhân cách của một con người như lòng trung thực, sự thẳng thắn, ý chí cao độ, sự quyết tâm… Nếu có nền tảng của sự tự tin, chắc chắn sự thể hiện của bạn trẻ trước người khác sẽ rất “sáng” nhưng không bị “quá đà”. Câu hỏi sinh viên thường gặp trong các mẫu tuyển dụng và “sẵn sàng” thoái lui ngay nếu như không có sự tự tin đó là: kinh nghiệm làm việc và chịu đựng áp lực. Thế nhưng nhiều sinh viên quên rằng có thể thuyết phục thậm chí chinh phục nhà tuyển dụng nếu biết thể hiện độ “bén”của mình. Một số sinh viên đã rất mạnh dạn khẳng định mình có thể đảm đương công việc dù rằng mình chưa có kinh nghiệm, thậm chí có sinh viên đã thẳng thắn bảo rằng mình có thể chịu được áp lực và sự thách thức nếu trao cho mình cơ hội… Đừng trách những nhà tuyển dụng hay đừng kết tội những câu chữ “hữu hình” trong những tiêu chuẩn mà vấn đề quan trọng đó là cách thể hiện chính mình trong cái nhìn của sự tự tin…
Khả năng giải quyết công việc hay thực hiện nhiệm vụ của các bạn trẻ cũng gặp khó khăn ở sự tập trung trí tuệ. Không ít bạn trẻ vẫn bị tình trạng chơi vơi trong sự tập trung cao độ của ý thức. Những nghiên cứu tâm lý đã chứng minh rằng sự phân tán của chú ý là một trong những vật cản rất quan trọng mà các bạn trẻ không thể vượt qua được. Chính sự phân tán của chú ý này cũng ảnh hưởng trực tiếp lên các chỉ số của sự phát triển trí tuệ như: tốc độ của sự định hướng trí tuệ, tốc độ khái quát, tính tiết kiệm, tính mềm dẻo và tính phê phán của trí tuệ. Quá trình tuyển dụng ở một số công ty lớn bao giờ cũng có phần trắc nghiệm IQ. Một trong những tiêu chí quan trọng ứng viên cần phải vượt qua đó là phải có sự tập trung trí tuệ cao theo độ dài của bài trắc nghiệm, bao quát cả bài trắc nghiệm trí tuệ cũng như biết “ăn điểm” ở những câu hỏi cần thiết. Thế nhưng thực tế cho thấy không ít bạn chỉ có thể nhận điểm ở đoạn đầu của bài trắc nghiệm và bỏ hẳn đoạn giữa và đặc biệt là đoạn cuối của bài trắc nghiệm. Chính kiểu tư duy không thể dài hơi do sự tập trung trí tuệ kém nên sự hụt hơi trong việc giải quyết nhiệm vụ nhận thức hoàn toàn có thể xuất hiện. Không ít bài trắc nghiệm “gài sẵn” những câu hỏi cuối cùng thực sự rất dễ như tên của công ty đang tuyển dụng mình, địa chỉ và một vài thông tin như người trực tiếp tuyển dụng mình là ai… nhưng những bạn trẻ cũng không thể nắm chắc những điểm số tưởng chừng trong tầm tay.
Sự tập trung trí tuệ của bạn trẻ còn hạn chế ở một số biểu hiện khác như dễ dàng bị phân tâm khi gặp những khó khăn và thách thức. Không ít người trẻ có tư tưởng “nhảy cóc” khi suy nghĩ chưa thấu đáo về tương lai nghề nghiệp của mình hay những triển vọng của mình trong công việc. Chỉ vì những sự tính toán rất “nhỏ” đơn thuần về những giá trị vật chất mà quên rằng “tầm nhìn” dựa trên nội lực của chính mình là quan trọng. Những bài khảo nghiệm về kỹ năng giải quyết vấn đề cho thấy nhiều bạn trẻ vẫn có thể bị “ì” một cách rất dễ dàng khi nhận một bài toán thách thức mà chưa thể vươn rộng hay vươn xa để tìm tra nhiều ý tưởng độc đáo. Nhiều nghiên cứu về tính ì của con người đã minh chứng rằng nếu thiếu sự tập trung trí tuệ, chắc chắn những biểu hiện của sự hài lòng hoặc những thái độ “tôi chịu… hay tôi thua” hoàn toàn có thể xảy ra một cách rất dễ dàng. Bước cản này thật không nhỏ để vượt qua. Lẽ đương nhiên, không thể có sự tự tin nếu không chịu nỗ lực rèn luyện. Tự tin đích thực chỉ vững chải khi chính mình luôn rèn dũa mình để tỏa sáng một cách đích thực. Ngọc có mài mới sáng thật là hợp lý với nguyên lý của việc rèn luyện sự tự tin cho tương lai của chính mình là thế!
Những phẩm chất để trở thành một con người biết định hướng tương lai và vững vàng trong nghề nghiệp quả không phải đơn giản. Tuy vậy, một trí tuệ minh mẫn và biết tập trung theo mục tiêu cũng như tự tin biết thể hiện mình và ý chí biết vượt qua mọi thử thách là những điều không thể thiếu trong cuộc sống. Song song với những phẩm chất ấy, những yêu cầu sự sự trung thành, mạnh dạn, biết hy sinh, biết chịu trách nhiệm và nhiều phẩm chất khác cũng là những hành trang cực kỳ đáng quý. Biết đương đầu để vượt qua sức cuốn của nước hay biết đứng lại để chịu đựng áp lực của cơn xoáy, mọi thứ đều không phải là không thể nếu mỗi người biết cố gắng và nỗ lực rèn luyện chính mình. Tương lai ta, cuộc đời ta…do trí tuệ của ta và những phẩm chất đạo đức của ta quyết định!
PGS. TS HUỲNH VĂN SƠN
