LỜI NÓI ĐẦU
Tâm lý học không chỉ là khoa học nghiên cứu để giải mã những hiện tượng tinh thần trong đời sống của con người trên bình diện lý thuyết mà còn trở thành một khoa học mang tính ứng dụng cao. Từ việc nghiên cứu và tìm hiểu bản chất của con người, Tâm lý học đi sâu vào mọi ngõ ngách của đời sống. Từ kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa giáo dục, y học,… Có thể nói nhiều lĩnh vực đều có dấu ấn Tâm lý học đã chạm tới. Rõ ràng, khoa học tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu và phục vụ đời sống con người.
Một trong những khía cạnh nghiên cứu quan trọng của Tâm lý học là nghiên cứu hành vi và biểu hiện hành vi ở con người. Đặc biệt, trước những nguy cơ lẫn thách thức mà xã hội hiện đại đặt ra cho con người thì việc nghiên cứu hành vi và những biểu hiện hành vi của con người trong cuộc sống hiện đại có một vai trò quan trọng để điều chỉnh và thúc đẩy con người lựa chọn hay vươn tới những hành vi phù hợp với những chuẩn mực xã hội. Đấy không chỉ là mong mỏi của xã hội mà cũng là mong mỏi của từng cá nhân trong cuộc sống.
Trong mười năm trở lại đây, hàng loạt những vấn đề mới liên quan đến lệch chuẩn hành vi ở con người được Tâm lý học nghiên cứu và giải mã. Trong số các vấn đề liên quan đến hành vi thì làn sóng nghiên cứu về hành vi nghiện luôn dành được sự quan tâm và chú ý của các nhà Tâm lý học. Bởi lẽ giới hạn về khái niệm hành vi nghiện đã được mở rộng. Nếu như các thập kỷ trước nghiện chỉ được dùng cho các vấn đề liên quan đến các chất gây sự lệ thuộc ở con người thì ngày nay nghiện được sử dụng trong các hoạt động không phải là chất kích thích nhưng vẫn tạo ra sự lệ thuộc và khiến con người bất chấp những hậu quả từ việc sử dụng lặp đi lặp lại những hành vi ấy. Hàng loạt vấn đề về hành vi nghiện trong đời sống hiện đại như: nghiện Internet, nghiện mua sắm, nghiện tình dục, nghiện tập thể hình, nghiện ăn uống… được quan tâm nghiên cứu trên bình diện lý luận cũng như trong trong thực hành lâm sàng. Dù các nghiên cứu hiện nay chỉ là bước đầu và vẫn còn gặp nhiều khó khăn nhưng những kết quả nghiên cứu đem lại cho xã hội một cách nhìn nhận phù hợp hơn để từ đó có ý thức bảo vệ bản thân và người thân xung quanh trước các vấn nạn này, đồng thời hỗ trợ can thiệp kịp thời từ các biểu hiện hành vi mà các nhà chuyên môn đã đề xuất.
Việc tìm hiểu và nghiên cứu về các hành vi nghiện khác nhau từ các hành vi theo quan điểm truyền thống đến các hành vi nghiện theo quan điểm hiện đại ngày càng có ý nghĩa hơn khi tỷ lệ người xuất hiện hành vi nghiện ngày càng tăng, nhất là ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Với sự quan tâm và nhìn nhận vai trò của việc phổ biến kiến thức đến cộng đồng về một số vấn đề liên quan đến một số hành vi nghiện phổ biến hiện nay. Cùng với nguyện vọng được chia sẻ những tư liệu mà nhóm tác giả đã được tiếp cận, những kết quả từ chính các công trình nghiên cứu của cá nhân, chúng tôi đã biên soạn quyển sách này. Hy vọng những kiến thức về các hành vi nghiện được soi xét dưới góc độ Tâm lý học và hành vi trong Tâm lý học sẽ đem đến những cái nhìn khách quan mang tính hệ thống về vấn đề này. Quyển sách sẽ thực sự cần thiết không chỉ đối với những người nghiên cứu chuyên về Tâm lý học mà thật sự hữu ích với các bậc phụ huynh trong hành trình giáo dục con cái nên người. Quyển sách cũng sẽ là một tài liệu hữu ích dành cho những nhà hoạch định chính sách, những nhà quản lý, những thầy cô giáo đang mang trọng trách giáo dục thế hệ trẻ, những người làm công tác thanh niên để có cái nhìn mang tính chất học thuật kết hợp với thực tiễn khi xem xét và đánh giá về vấn đề có liên quan.
Đây là công trình mang tính chia sẻ dựa trên một số kết quả nghiên cứu bước đầu cũng như việc cập nhật các kiến thức và các biện pháp cơ bản nhất về hành vi nghiện và các hành vi nghiện cơ bản. Trên bình diện chung, mục đích cuối cùng quyển sách muốn hướng đến đó là việc chuẩn bị tâm lý và kỹ năng để thanh thiếu niên và thậm chí là người trưởng thành sẽ hiểu được bản chất hành vi nghiện và có những phương thức ứng phó phù hợp trên bình diện cá nhân cũng như trên bình diện tượng tác – giáo dục. Đối với các bậc phụ huynh, mục tiêu hướng đến của tài liệu này nhằm giúp phụ huynh chủ động trong việc giáo dục con trẻ tránh xa các hành vi nghiện. Lẽ đương nhiên, trong quá trình tổng hợp và nghiên cứu sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Nhóm tác giả mong nhận được góp ý và đóng góp từ các quý đồng nghiệp cũng như quý bạn đọc để quyển sách hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn quý đồng nghiệp và bạn đọc gần xa.
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HÀNH VI TRONG TÂM LÝ HỌC………….. 7
1.1. Sơ lược việc nghiên cứu về hành vi…………………………………………………………………….. 7
1.1.1. Một số nghiên cứu về hành vi con người………………………………………………………….. 7
1.2. Lý luận về hành vi trong Tâm lý học…………………………………………………………………… 9
1.2.1. Khái niệm về hành vi……………………………………………………………………………………….. 9
1.2.2. Khái niệm về thao tác……………………………………………………………………………………… 21
1.2.3. Phân biệt hành vi và thao tác trong Tâm lý học…………………………………………..24
CHƯƠNG 2. MỘT VÀI VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HÀNH VI NGHIỆN DƯỚI GÓC ĐỘ TÂM LÝ HỌC…………………………………………………………………………………………………………………………………. 34
2.1. Khái niệm về hành vi nghiện……………………………………………………………………………… 34
2.1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về hành vi nghiện…………………………………………………. 34
2.1.2. Khái niệm về hành vi nghiện…………………………………………………………………………… 37
2.1.3. Phân biệt hành vi nghiện và hành vi lệch chuẩn……………………………………………… 42
2.2. Phân loại hành vi nghiện……………………………………………………………………………………. 58
2.3. Các yếu tố tác động đến hành vi nghiện…………………………………………………………….. 63
2.3.1. Mặt sinh học…………………………………………………………………………………………………… 63
2.3.2. Xã hội hiện đại……………………………………………………………………………………………….. 64
2.3.3. Gia đình………………………………………………………………………………………………………….. 66
2.3.4. Sự tác động của nhóm……………………………………………………………………………………… 68
2.3.5. Bản thân chủ thể ………………………………………………………………………………………70
CHƯƠNG 3. MỘT VÀI HÀNH VI NGHIỆN CỦA VỊ THÀNH NIÊN VÀ NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH HIỆN NAY………………………………………………………………………………………………………………. 73
3.1. Hành vi nghiện game online………………………………………………………………………………. 74
3.1.1. Một số nghiên cứu về hành vi nghiện game online………………………………………….. 75
3.1.2. Một số vấn đề lý luận về hành vi nghiện game online…………………………………….. 79
3.1.3. Hành vi nghiện game online của học sinh THPT……………………………………………. 100
3.2. Hành vi nghiện mua sắm…………………………………………………………………………………… 110
3.2.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu về hành vi tiêu dùng, hành vi mua sắm và hành vi nghiện mua sắm 112
3.2.2. Một số vấn đề lý luận về hành vi tiêu dùng, hành vi mua sắm và hành vi nghiện mua sắm 126
3.3. Hành vi nghiện ma tuý………………………………………………………………………………………. 146
3.3.1. Lịch sử nghiên cứu về hành vi nghiện ma tuý và một vài vấn đề có liên quan.. 148
3.3.2. Một số vấn đề lý luận về ma túy và hành vi nghiện ma túy……………………………. 161
3.4. Một số hành vi nghiện khác………………………………………………………………………………. 174
CHƯƠNG 4. MỘT VÀI BIỆN PHÁP ĐỊNH HƯỚNG VÀ ĐIỀU CHỈNH HÀNH VI NGHIỆN 190
4.1. Hành vi nghiện game online………………………………………………………………………………… 190
4.1.1. Quan điểm cơ bản về cách tiếp cận và trị liệu………………………………………………… 190
4.1.2. Những biện pháp cơ bản nhằm ngăn ngừa việc nghiện game online và bước đầu cai nghiện game online………………………………………………………………………………………………………………………. 193
4.2. Hành vi nghiện mua sắm…………………………………………………………………………………… 200
4.2.1. Xác lập quan điểm cơ bản về cách tiếp cận và trị liệu……………………………………. 200
4.2.2. Những biện pháp cơ bản nhằm hạn chế hay điều trị hành vi nghiện mua sắm… 204
4.3. Hành vi nghiện ma túy……………………………………………………………………………………. 210
4.3.1. Định nghĩa về cai nghiện ma tuý……………………………………………………………………. 210
4.3.2. Các phương pháp thông dụng cắt cơn nghiện…………………………………………………. 212
4.3.3. Hoạt động cai nghiện ma tuý………………………………………………………………………….. 216
4.4. Hành vi nghiện khác…………………………………………………………………………………………. 222
TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………………………………………….. 228
***Bạn cần phải đăng ký thành viên để tải sách về.
