Lắng nghe hiệu quả
Kĩ năng lắng nghe là kĩ năng lãnh hội thông tin một cách hiệu quả trong giao tiếp xã hội. Cụ thể là: nghe một cách chăm chú, nghe đầy đủ những lời người ta nói với mình, khuyến khích cho người ta nói hết lời, để nắm được ý đằng sau lời nói; lắng nghe còn là nghe cho được những điều người ta không thể nói bằng lời.
Vai trò của kĩ năng lắng nghe:
- Tiết kiệm thời gian trong giao tiếp
- Hạn chế bất đồng trong giao tiếp
- Thắt chặt mối quan hệ
- Thu thập được nhiều thông tin
Những nguyên nhân lắng nghe không hiệu quả:
- Nghe một cách lơ đễnh, hửng hờ
- Vừa nghe vừa ngó lơ chỗ khác
- Vừa làm việc khác
- Vừa nghe vừa liếc nhìn đồng hồ
Chặn họng cướp lời:
- Không tích cực nghe, tỏ vẻ sốt ruột
- Không để người nói nói hết lời:” Thôi, tôi hiểu rồi”
Không hiểu được ý người nói muốn bộc bạch
- Vội chụp mũ dán mác
- Đem thành kiến của mình gán cho người
- Coi trọng ý mình định nói hơn lời người nói đang nói
- Không đặt mình vào vị trí của người
- Ngộ nhận lời là ý, không chú ý đến đằng sau lời
Không đọc được các tín hiệu phi ngôn ngữ, không hiểu thấu ngôn ngữ điệu bổ (body language)
Thao tác lắng nghe hiệu quả
1. Nghe 1 cách chăm chú:
– Mắt nhìn thẳng vào mắt người nói
-Tập trung chú ý đón nhận từng lời
-Khao khát muốn nghe
2. Nghe hết, nghe đầy đủ những lời người ta muốn nói
-Không tỏ ra sốt ruột nôn nóng, vội vàng
-Không cố lướt qua, ngắt lời người nói
-Khuyến khích cho người nói, nói hết lời:gật đầu, sử dụng những lời động viên người nói trút hết nỗi niềm như:”thế à?”. “Vậy hả?”, “Thú vi nhỉ”,”Rồi sao nữa?”
Đừng bận tâm, phân tâm suy nghĩ về những gì mình sẽ nói mà thiếu tập trung nghe những điều người nói đang nói với mình. Nên nhớ:” Những gì ta sắp nói không quan trọng bằng những gì ta đang nghe”
3. Nắm được ý đằng sau lời(ý tại ngôn ngoại)
-Nhiều khi nói vậy mà không phải vậy! (“Em biểu anh đi đi, mà sao anh không đứng lại? Em biểu anh đừng đợi sao anh lại bỏ đi?”)
– Lắm lúc phải nói bóng, nói gió, nói gần nói xa, chứ không nói trực tiếp, không nói trắng trợn( Vì sợ người nghe sẽ…trợn trắng)
– Không bám vào lời mà phải lần theo lời để phăng ra ý( cũng như phải nương t heo ngón tay để thấy mặt trắng, chứ không phải chăm chăm nhìn ngon tay-chỉ-trắng!)
– Im lặng cũng là một thông điệp
– Tạo ra một môi trường ưu đãi người tài để “Đất lành chim đậu”
4. Nghe và nghe cho được những điều người ta không thể nói bằng lời
– Người ta nói bằng lời thì ta nghe bằng tai. Người ta không nói bằng lời thì ta nghe bằng gì? Nghe bằng cả tấm -lòng -nhạy- cảm- tinh- khôi
-Không nói được nên lời thì người ta sẽ nói bằng những tín hiệu phi ngôn ngữ, những ngôn ngữ điệu bộ tron đó có:
+Ánh mắt: Mắt rất nhiều chuyện.Vì mắt là cửa sổ tâm hồn, Thật vậy, có 90% thông tin từ ngoại giới đi vào nội tâm con người qua ngõ thị giác. Đó là ngõ vào. Mắt còn là cửa ra của tâm hồn. Khi buồn, mắt khóc, khi vui, mắt cười trước khi môi cười. Tâm hồn lưu luyến, mắt có đuôi! Mắt nói nhiều và nói thực hơn miệng! Mắt mang cả thông điệp tinh tế mà nhiều khi lời bất lực! Mắt không biết nói dối!( Những người nói dối sẽ bị chính mắt mình tố giác!)
+Nụ cười: Cười mang nhiều thông điệp phong phú. Cười ngụ tình, cười đồng tình, cười thỏa mãn, cười hả hê, cười khi dễ, cười ngạo nghễ!…nhiều trường hợp cười thay nói và “nói” được nhiều hơn lời!
Dĩ nhiên nụ cười đòi hỏi người nghe phải nghe bằng trái tim nhạy cảm, bao dung
5. Xử lí thông tin:
Như vậy, có thể nói: lắng nghe là lắng đọng tâm hồi để tiếp nhận thông tin, cảm xúc.. một cách trọn vẹn bằng tất cả mọi giác quan, kể cả giác quan thứ sáu.
Sau khi thu thập thông tin đầy đủ như vậy, chủ thể phải xử lí thông tin, bằng cách:
– Tổng hợp nhanh trong tâm trí
– Đối chiếu với thông tin có sẵn
– Khái quát để rút ra kết luận mới
– Ra quyết định ứng xử
Kĩ năng là kết quả tổng hòa của nhiều yếu tố nhân cách, đặc biệt là:
- Nhận thức của trí tuệ
- Cảm xúc của trái tim
- Khổ luyện của bản tay (Ý chí- hành động)
Thiếu một trong ba yếu tố sẽ không có được kĩ năng. Kĩ năng càng lớn mạnh khi ba vòng tròn có tâm càng gần nhau. Lớn nhất khi ba vòng tròn đồng tâm:
LÍ-TÌNH-CHÍ thống nhất làm một!
Kĩ năng lắng nghe hiệu quả là kết quả của một quá trình luyện tập lâu dài;là phần thưởng xứng đáng cho những ai biết kiên trì khổ luyện!
PGS. TS Huỳnh Văn Sơn
